Tháng 9-1972, Trung đoàn 256 nhận nhiệm vụ nhanh chóng xây dựng lực lượng để đánh B-52. Khi 3 đại đội pháo 100mm huấn luyện chiến đấu, thì đồng thời Tiểu đội Báo vụ-Tiêu đồ bước vào đợt tập huấn đặc biệt. Cả tiểu đội tập luyện thu các tín hiệu vô tuyến điện giả định các đường bay của máy bay B-52 sẽ đánh vào Hà Nội, Hải Phòng, Thái Nguyên theo các tình huống từ đơn giản đến phức tạp với nhiều tốc độ truyền tín hiệu vô tuyến điện khác nhau. “Hồi ấy, chúng tôi được trang bị 2 máy thu vô tuyến điện tương đối hiện đại, rất bền và không bị nhiễu sóng khi thu tín hiệu. Máy mở 24/24 giờ, trong khi chỉ có 3 người, lại không có lực lượng dự bị thay thế, vì vậy chúng tôi ăn, ngủ, nghỉ ngay tại trung tâm chỉ huy, lúc nào cũng trong tình trạng tai nghe, mắt nhìn, tay ghi chép bất kể ngày đêm”, cựu chiến binh Nguyễn Văn Đức nhớ lại. 

Cựu chiến binh Nguyễn Văn Đức (thứ 3 từ phải qua) cùng đồng đội thuộc Trung đoàn 256 thăm lại di tích trận địa của Đại đội 5, tại phường Quang Vinh, TP Thái Nguyên. 
 
Khi đó 3 đại đội pháo 100mm đều không có máy ra đa ngắm bắn đánh mục tiêu ban đêm, vì thế việc quyết định thời điểm nổ súng có ý nghĩa sống còn, bởi mỗi đợt bắn chỉ diễn ra trong thời gian từ 12 đến 20 giây, bắn sớm hay muộn, đạn sẽ nổ vào khoảng trống. Vì vậy chỉ huy Trung đoàn quyết định phương án: “Pháo 100mm đánh trực tiếp quay tay từ thông số dữ liệu của Tổng trạm ra đa cấp trên, không sử dụng ra-đa ngắm bắn (COH) và khí tài của các trận địa. Dùng phương pháp dựng màn đạn bắn đón, tập trung cả 3 đại đội bắn vào 1 mục tiêu, cắt ngòi nổ cố định 80...”. Với cách đánh này, bộ phận báo vụ - tiêu đồ là mắt xích rất quan trọng, Tiểu đội trưởng Nguyễn Văn Đức cùng hai chiến sĩ Kiều, Vượng trở thành những “hoa tiêu” truyền dẫn tín hiệu các thông số dữ liệu về máy bay B-52 từ cấp trên đến sở chỉ huy Trung đoàn, để chỉ huy Trung đoàn xác định chính xác thời điểm, lệnh cho các đơn vị đồng loạt bắn.

Nhớ lại trận đánh bắn rơi chiếc máy bay B-52 đầu tiên trên bầu trời Thái Nguyên vào tối 24-12-1972, ông Đức sôi nổi kể: “Khoảng hơn 6 giờ tối, mạng B1, tổng trạm của Quân chủng Phòng không-Không quân có phát tín hiệu máy bay đầu tiên là các máy bay gây nhiễu EB-66, rồi F-4 đi trước khoảng 15-20 phút. Tôi lúc đó trực tiếp nghe thu máy chính và đi đường bay chính, bên cạnh tôi là hai đồng chí Kiều và Vượng nghe thu máy phụ để bổ sung thêm các thông số. Sau đó một lúc, tôi nhận được tín hiệu B-52 xuất phát từ sân bay Utapao (Thái Lan), độ cao 10km, tôi báo cáo: “Có tín hiệu máy bay B-52 xuất hiện và di chuyển về miền Bắc nước ta, theo phương án 1”. Liên tiếp 3 tốp mục tiêu B-52 theo đuôi nhau theo 3 đường bay chính, rất ổn định. Thỉnh thoảng tín hiệu bị ngắt quãng, thay vì 3 phút báo 1 lần, 5 phút nó mới báo lại, tuy nhiên đường bay của chúng hướng về Thái Nguyên không thay đổi, độ cao không thay đổi, vì thế dù tín hiệu có đứt nhưng tôi vẫn vẽ được đường bay. Lúc đó, tình hình rất căng thẳng, tôi chỉ tập trung thu nhận tín hiệu và đi đường bay, trời rét căm căm tôi đang khoác cái áo chấn thủ mà mồ hôi vẫn rịn trên trán. Trong sở chỉ huy im phăng phắc, cả ê kíp trực chỉ huy chiến đấu của Trung đoàn tập trung xung quanh bàn tiêu đồ, chăm chú theo dõi theo các đường bay của địch…”.

Ông Đức kể tiếp: “Sau hơn một giờ, khi tốp máy bay B-52 thứ hai vào đến tầm bắn, khoảng 25-30km, thủ trưởng Huệ “thét” vào máy bộ đàm 2W: “Bỏ F-4. Đánh B-52. Bắn nhanh. Bắn!”. Nói thật, mọi lần nghe thấy thủ trưởng thét lên thì anh em chúng tôi hãi lắm, nhưng lần này tôi lại thở phào nhẹ nhõm, bởi lúc này nhiệm vụ của báo vụ - tiêu đồ coi như hoàn thành. Đêm 26-12, địch tiếp tục quay lại tấn công, chúng tôi tiếp tục vẽ đường bay chính xác, góp phần giúp đơn vị “hạ gục” thêm một máy bay B-52 nữa…”. 

Sau khi đất nước thống nhất, năm 1976 ông Đức chuyển ngành về công tác tại Bưu điện tỉnh Thái Nguyên. Sau đó, ông được điều về làm cán bộ tổng hợp của Văn phòng HĐND-UBND thành phố Thái Nguyên cho đến năm 2007 thì nghỉ hưu, hiện trú tại tổ 4, phường Trưng Vương. Ở tuổi 74, ông Đức vẫn khỏe mạnh, nhanh nhẹn và hiện nay là trưởng ban liên lạc hội cựu chiến binh Trung đoàn 256. Dịp này, ông càng bận rộn hơn khi là nhân chứng lịch sử được nhiều trường học trên địa bàn mời tới nói chuyện, với ông đó vừa là vinh dự, vừa là trách nhiệm để góp phần giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ hôm nay.  

Bài và ảnh: THÙY ANH